انواع ریتاردر ماشین سنگین
حتما تا به حال پیش آمده که سوار اتوبوس‌های بین‌شهری و یا اتوبوس‌های درون‌شهری شده باشید و متوجه شوید که راننده تنها با تکان دادن اهرمی که روی داشبورد قرار دارد اقدام به کم کردن سرعت خود بدون اینکه پدال ترمز را فشار دهد می‌کند؛ به این اهرم ریتاردر می‌گویند. در ادامه می‌خواهیم درباره ریتاردر ماشین سنگین صحبت کنیم و به بررسی خرابی ریتاردر ماشین سنگین، ریتاردر اتوبوس اسکانیا و... بپردازیم.
ریتاردر چیست؟
ریتاردر به عنوان یک نوع ترمز، بیشتر در ماشین‌های سنگین، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف ریتاردر افزایش بازدهی ترمز، کاهش سرعت و کاهش استهلاک لنت و ترمز است. ریتاردرها در گیربکس‌ها و توسط شرکت اسکانیا مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ بنابراین ریتاردر اتوبوس اسکانیا نسبت به دیگر اتوبوس‌های جهان شناخته‌شده‌تر است.
البته نکته‌ای که باید توجه داشته باشید این است که این ترمزها در واقع به عنوان یک ترمز کمکی نیز به کار می‌روند و یک راننده حرفه‌ای و با سابقه می‌تواند به طور هم‌زمان از هر دو ترمز استفاده کند. ریتاردر می‌تواند در ماشین‌های بسیار سنگین مانند تریلرها در صورتی که ترمزهای اصلی در کنار آن مورد استفاده قرار نگیرد بسیار خطرناک باشد. زیرا هنگامی که راننده تریلر و ماشین سنگین تنها از ریتاردر استفاده می‌کند و ترمز را فشار نمی‌دهد باعث می‌شود که کامیون به ایستادن و تریلر به حرکت کردن تمایل داشته باشد؛ بنابراین این کار باعث به هم خوردن تعادل ماشین سنگین می‌شود و در نتیجه کامیون قیچی می‌کند. این اتفاق به خصوص در روزهای بارانی و جاده‌های خیس که مقدار اصطکاک بسیار پایین می‌آید اتفاق می‌افتد.
وظیفه ریتاردر چیست؟
ریتاردرها علاوه بر اینکه می‌توانند استهلاک لوازم مصرفی مانند لنت‌ها و لاستیک‌ها را به حداقل ممکن برسانند، به راننده کمک می‌کنند تا بتواند خودرو را بهتر کنترل کند و از ترمز کمتری استفاده کند.
به طور کلی باید گفت هنگامی که راننده‌ای ریتاردر خودرو را فعال می‌کند، موتور سعی می‌کند خاموش شود، اما گرانشی که به آن وارد می‌شود مانع از خاموش شدن خودرو می‌شود. از آنجایی که این اتفاق در داخل ماشین انجام می‌شود در نتیجه سرعت ماشین کاهش پیدا می‌کند.
انواع ریتاردر ماشین سنگین
در ماشین‌های سنگین از ریتاردرهای مختلفی استفاده می‌شود که از جمله متداول‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ریتاردر گیربکسی یا هیدرولیکی
این مدل ریتاردرها بیشتر در اتوبوس‌های اسکانیا به کار برده می‌شوند و عملکرد آن‌ها به این صورت است که داخل ریتاردر یک لیوان بزرگ وجود دارد که به آن آکولوموتور گفته می‌شود و درون آن پر از روغن هست. این ریتاردرها روی گیربکس نصب می‌شوند و هنگامی که راننده ریتارد را فعال می‌کند، از داخل یک شیر، باد آزاد می‌شود.
همچنین نکته مهم دیگر این است که گیربکس و چرخ‌دنده ریتاردر هیچ‌گونه تماسی با یکدیگر ندارند. در نتیجه از آنجایی که فاصله بین چرخ دنده ریتاردر و گیربکس بسیار کم است؛ روغنی که با فشار از آکولوموتور آزاد می‌شود در میان چرخ‌دنده‌ها قرار می‌گیرد و در نتیجه اصطکاک ایجاد می‌شود و سرعت چرخ دنده گیربکس کاهش پیدا می‌کند. اما ریتاردرهای هیدرولیکی مزایای زیادی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
این ریتاردرها به طور معمول پس از دو سال با صرفه‌جویی در مصرف کفشک‌های ترمز و پدها باعث جبران کردن هزینه‌های اولیه می‌شوند و هزینه‌های کلی کار را بسیار کاهش می‌دهد.
-
به دلیل کنترل الکترونیکی در این ریتاردر، قابلیت ادغام کردن آن با سیستم‌هایی مانند سیستم کروز کنترل فعال نیز وجود دارد.
-
ریتاردر هیدرولیکی از ساختمان سبک و کم حجمی تشکیل می‌شود.
-
قرار داشتن این ریتاردر در خودرو باعث بالا رفتن ایمنی فعال می‌شود و در نتیجه قابلیت اعتماد به خودرو برای حرکت با سرعت‌های بسیار بالاتر افزایش پیدا می‌کند.
-
باعث رانندگی بهتر و کنترل هر چه بیشتر خودرو در سراشیبی‌ها می‌شود.
ریتاردر مگنتی یا برقی
نوع دیگری از ریتاردر ماشین سنگین، ریتاردر برقی یا مگنتی است به طوری که بیشتر در اتوبوس‌های قدیمی قابل‌مشاهده هستند. البته لازم به ذکر است که این نوع ریتاردرها روی خودروهایی مانند رنو نیز قابل‌نصب هستند.
مزیتی که این ریتاردر نسبت به انواع دیگر آن دارد این است که انعطاف‌پذیری بالایی در محل نصب خود دارد. در ریتاردرهای برقی روتور به شفت چرخان ورودی متصل است و استاتور به شاسی خودرو اتصال پیدا می‌کند. در نتیجه بین روتور و استاتور هیچ‌گونه سطح تماسی به جز هوا وجود نخواهد داشت. هنگامی که راننده ریتاردر برقی را فعال می‌کند، جریان الکتریکی از درون باتری به سیم پیچ استاتور جاری می‌شود و در نتیجه میدان مغناطیسی در اطراف روتور به وجود می‌آید. این میدان مغناطیسی باعث به وجود آمدن جریان گردابی در روتور و ایجاد یک میدان مغناطیسی در جهت مخالف در اطراف استاتور می‌شود. به علت تفاوت جهت‌ها در خطوط میدان، چرخش روتور کاهش پیدا می‌کند و در نهایت باعث پایین آمدن سرعت خودرو می‌شود.
ریتاردر سوپاپی
این نوع از ریتاردرها به طور معمول در اتومبیل‌های مدل ۸۹ به بعد بنز و ولوو مورد استفاده قرار می‌گیرند. هنگامی که راننده ریتاردر سوپاپی را فعال می‌کند، مقداری از دریچه اگزوز بسته می‌شود. ریتاردرهای سوپاپی مانند ریتاردرهای هیدرولیکی نیز دارای چندین مرحله مختلف هستند. اما شباهت این ریتاردرها بیشتر به خفه کن است. به طوری که اگر دائم از آن‌ها استفاده شود، می‌تواند آسیب‌های زیادی را به موتور خودرو وارد کند. از این ریتاردرها در مواقعی که موتور بسیار داغ و بسیار سرد است نمی‌توان استفاده کرد زیرا باعث بریدن سوپاپ‌ها می‌شود.
ریتاردر چند مدل سنسور دارد؟
روی ریتاردرها معمولاً سه سنسور وجود دارد که هر کدام از این سنسورها وظایف خاص خود را دارند. این سنسورها عبارت‌اند از:
سنسور فشار روغن
ابن سنسورها میزان فشار روغن در ریتاردرها را مورد سنجش قرار می‌دهند. هنگامی که فشار روغن پایین باشد، چراغ روی آمپر خودرو به طور خودکار روشن می‌شود. در این حالت ریتاردر دیگر نمی‌تواند عملکرد خود را در حالت اتوماتیک ادامه دهد.
سنسور دمای آب ریتاردر
این سنسور بر روی سردکن آب ریتاردر نصب می‌شود.
سنسور دمای روغن
این سنسور وظیفه دارد تا دمای روغن داخل ریتاردر را نشان دهد. نکته مهمی که در اینجا باید توجه داشته باشید این است که اگر سنسورهای دمای روغن و دمای آب خراب شوند، ریتاردر دیگر نمی‌تواند مانند سابق به عملکرد خود ادامه دهد، اما اگر سنسور فشار روغن خراب شود چراغ روی نمایشگر آمپر روشن می‌شود و ریتاردر به طور کامل از بین نمی‌رود.
خرابی ریتاردر ماشین سنگین
مانند بسیاری از قطعات دیگر، ریتاردرها هم روزی خراب می‌شوند. بیشتر خرابی این قطعات به دلیل کاسه نمد آن‌ها است که بین ریتاردر و گیربکس قرار دارد. از آنجایی که فشار روغن در ریتاردر بالاتر از فشار روغن درون گیربکس‌ها است؛ بنابراین هنگامی که کاسه نمد آسیب ببیند روغنی که در ریتاردر وجود دارد وارد گیربکس می‌شود و میزان روغن گیربکس را بالا می‌برد، اما جای هیچ‌گونه نگرانی نیست زیرا هنگامی که کاسه نمد عوض شود این مشکل به طور کامل از بین می‌رود.
تشخیص ریتاردر و خفه کن در ماشین سنگین
خفه کن یا ترمز اگزوز که به اشتباه به آن ریتاردر نیز گفته می‌شود، یک دریچه است که در خودروهای مدل پایین‌تر در منبع اگزوز و در خودروهای مدل‌بالاتر در لوله خارجی سوپرشارژ قرار داده می‌شود. هنگامی که راننده پدال زیر صندلی را فشار می‌دهد و یا با دکمه‌ای که روی داشبورد قرار دارد دریچه را می‌بندد، سوپاپ‌ها جلوی هوای خارج شده از اگزوز را می‌گیرند و هنچنین می‌توانند جلوی گازهایی که از اگزوز خارج می‌شود را نیز بگیرند و با فشار آوردن، سرعت میل لنگ را کم می‌کنند. هنگامی که سرعت میل لنگ کاهش پیدا می‌کند باعث پایین آوردن سرعت خودرو می‌شود. همان‌طور که با خواندن این توضیح متوجه شدید خفه کن و ریتاردر کاملاً متفاوت هستند و عملکرد یکسانی ندارند، اما بسیاری از افراد گاها این دو را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند.